برترین ها: بخارا با بیش از ۱۴۰ مرکز و ساختمان تاریخی و باستانی یکی مهمترین شهرهای آسیای میانه و یکی از عمده‌ترین مراکز فرهنگی و ادبی فارسی در طول تاریخ به شمار می‌رود. آرامگاه سامانیان، ستاره ماه‌خاصه، مجتمع بهاءالدین نقشبند، چار (چهار) منار و مغاک عطار از جمله این مراکز تاریخی هستند. امروز این شهر در قلمرو ازبکستان است و بیش از ۲۷۰ هزار جمعیت دارد و پنجمین شهر بزرگ ازبکستان محسوب می‌شود. این شهر در مسیر "راه ابریشم" قرار دارد و همواره از مراکز مهم تجارت و مراودات و مبادلات علمی و فرهنگی در شرق محسوب می‌شده است. مرکز تاریخی این شهر به فهرست میراث فرهنگ جهانی یونسکو اضافه شده است.
در زمان سامانیان بخارا پس از بغداد دومین مرکز علم و ادب و فرهنگ اسلامی محسوب می‌شد. در این دوره بود که با حمایت امیران سامانی زبان پارسی پس از "دویست قرن سکوت" دوباره شکوفا شد و شعر و ادب پارسی از این جا به گوشه و کنار جهان گسترش یافت و به عبارتی جهانگیر شد. جمشید شایف، عکاس تاجیک که اواخر ماه مه برای شرکت در جشنواره "ابریشم و ادویه" سفری به بخارا و سمرقند داشت، این عکسها را گذاشت:
آرامگاه سامانیان آرامگاه شاه اسماعیل سامانی، واقع در شهر بخارا، یادگار عهد سامانیان و از مهمترین ساختمانهای باستانی در آسیای میانه محسوب می‌شود که در بین سالهای ۸۹۲ تا ۹۴۳ میلادی ساخته شده است. در کنار اسماعیل سامانی در این جا پدر او احمد و پسر بردارش نثر هم مدفون شده‌اند. باستان شناسان آرامگاه اسماعیل سامانی را یکی از کهن‌ترین یادگاریهای معماری دوره اسلامی ارزیابی می‌کنند که در آن نشانه‌های بارزی از معماری پیش از اسلامی سغدی و ساسانی دیده می شود. گفته شده است این آرامگاه که در اثر سیل و بارشهای زیادی زیر خاک و گل مانده بود از تخریبهای دوران حمله مغول در امان ماند. این مکان از سوی باستان شناس روس شیشکین در سال ۱۹۳۴ کشف و حفاری شد. مردم محلی این آرامگاه را همیشه مقدس می‌داشتند و از شهرهای مختلف ورارود به زیارت اینجا می‌آمده‌اند .
ستاره ماه‌خاصه قصر موسوم به "ستاره ماه‌خاصه" باشگاه تابستانی امیران منغیتی (سلاله ترک‌تباران) بخارا بوده است که در چهارکیلومتری شمال شهر بخارا واقع است. این تنها کاخ امیران بخارا است که در حمله بولشویکها به بخارا در سال ۱۹۲۰ و فرار امیر عالم خان به افغانستان در امان مانده است. ساختمان این کاخ در اواسط قرن ۱۹ میلادی در زمان فرمان روایی امیر نثرالله خان شروع شده و تا دوران حکومت امیر عالم خان، آخرین امیر بخارا، ادامه یافته است. بخش اصلی این کاخ را امیر مظفرخان برای زنش که ظاهرا "ستاره ماه‌خاصه" نام داشته، ساخته بوده است، ولی این زن زود درگذشت و کاخ به نام او معروف شد. معماران بخارایی بعد از آموزش در روسیه تلاش کرده‌اند عناصر معماری محلی و فرنگی را که از روسها یاد گرفته بودند، در آن به هم آمیزش دهند. در این کاخ که به عنوان موزه یا آثارخانه هم فعال است، اشیای قدیمی زیادی از قرن ۱۹ و دوران امارت بخارا نگهداری می شود.
مجتمع بهاء الدین نقشبند
این مجتمع به شمول مقبره و خانقاه و مساجد مظفرخان و حکیم قوشبیگی، مدارس و چند مناره و یک سقاخانه و یادگاریهای دیگر، در فاصله ای نزدیک به شهر بخارا واقع است و طی پنج قرن تا سرنگونی امارت بخارا در سال ۱۹۲۰ ساخته شده است. در قسمت غربی آن مقبره یا امیران بخارا واقع است. بهاءالدین محمد نقشبندی بخاری (۱۳۱۴ تا ۱۳۸۹ میلادی)، از پیشوایان معروف جریان نقشبندیه تصوف در آسیای میانه، در روستای "قصر عارفان" بخارا متولد شد. روایت است که مادر او بی‌بی عارفه از سادات بوده و پدرش هنرمند یا نقشبند بوده است و گفته می شود که نام او از همین جا برمی‌آید.
زمان اتحاد جماهیر شوروی این زیارتگاه چندان آباد نبود، ولی بعد از استقلال ازبکستان، دولت این کشور در سال ۱۹۹۳ به مناسبت ۶۷۵ سالگی بهاءالدین نقشبند و در سال ۲۰۰۳ به مناسبت ۶۸۵ سالگی او این مجتمع را بازسازی کرده است.
